Her geçen gün internetin farklı amaçlarla kullanıldığı dünyamızda, son 5 yıldır oldukça yaygınlaşan etkileşim türlerinden biri de, sanal ortamda sağlık bilgilerine ulaşmak.

Bu konu üzerinde, yakın zamanda ülkemizde çok önemli bir anket çalışması yapıldı. Uzm.Dr.Erdinç Nayır’ın koordinatörlüğünde Türk Onkoloji Grubu’nun yapmış olduğu bu çalışma kanser hasta ve yakınları üzerinde yapılmış Dünya’da en geniş kapsamlı anket çalışmasıdır. Nisan 2015 – Ekim 2015 tarihleri arasında, Türkiye’de 11 Tıbbi Onkoloji merkezinin katılımıyla çalışmaya 1106 kişi alınmıştır.

Dünya’da internet kullanıcı sayısı 2010 yılında 2 milyar civarındayken Kasım 2015 itibariyle bu sayının 3.3 milyar olduğu, bu miktarın %17.9’unu Avrupa ülkelerindeki kullanıcıların oluşturduğu biliniyor. Türkiye’de ise 43 milyon internet kullanıcısı olduğu tespit edilmiştir.

İnternet kullanımının ve imkanların hızlıca artmasıyla bilgiye ulaşmak kolaylaştı, fakat bu artışın kontrol mekanizmalarını zorlaması sonucunda yanlış bilgilere de ulaşılabiliyor. Zira her türlü forum, blog ve Facebook gibi sosyal medya ağlarında, tıbbi bilgi ve yetki sahibi olmadan, pek çok insan paylaşım yapabiliyor.

ABD’de erişkinlerin %85’i internet kullanıyor, ortalama %80’i ise sağlık bilgilerine ulaşmak için interneti tercih ediyorlar. Tüm internet aramalarının %4.5’inin sağlıkla ilgili olduğu tahmin ediliyor. Türkiye’de sağlık bilgilerine ulaşma amaçlı kullanım 2005 yılında %22.4 iken 2015’de %66.3’e yükseldiği görülüyor. Bu konu üzerinde, yakın zamanda ülkemizde de yapılan çok önemli bir anket çalışması var. Nisan 2015 – Ekim 2015 tarihleri arasında, çeşitli üniversitelerin tıbbi onkoloji kliniklerinden katılan kişilerin oluşturduğu araştırma ekibi, 1106 kişinin katıldığı bir anket çalışması yapmış.

Yapılan çalışmada, hastaların %56.7’u direkt olarak, %24.3’si akraba ve arkadaşları vasıtasıyla internette hastalıkları ile alakalı araştırma yaptıkları saptanmış. Bu çalışmada görülen o ki, kanser hastalarında sağlık amaçlı internet kullanım oranları oldukça yüksek. Açıklananlara göre, anket yüz yüze görüşme esnasında, ankete katılanlar tarafından hastane ortamında doldurulmuş. Ankete katılanlara, merkezler tarafından müdahale edilmemiş.

Çalışmaya katılan 11 merkezden alınan verilerin, SPSS 20.0 programına kaydedildiği ve sıklık analizinin (Frequency) yapıldığı belirtiliyor. Çalışmaya 555 (%50.2) hasta, 551 (%49.8) hasta yakını olmak üzere toplam 1106 kişi katılmış. Katılanların %37.3’ü  erkek, %62.7’si  kadın.

Yapılan anketin soruları ise şöyle:

• Hangi ilde yaşıyorsunuz?
• Yaşadığınız yer hangisine uymaktadır? (Şehir merkezi / İlçe / Köy-kasaba)
• Öğrenim durumunuz? (İlkokul / Lise / Üniversite)
• İnternete aşağıdaki araçlardan hangisi/hangileri ile bağlanıyorsunuz? (cep telefonu / Bilgisayar / Tablet)
• Onkoloji ile ilgili bir bilgiye ulaşmak istediğinizde hangi kaynaklara başvurursunuz? (Bir doktora başvururum / İnternete girerim / Yakınlarıma sorarım)
• İnternete sağlıkla ilgili konulara ne sıklıkta giriyorsunuz? (Ayda 2-3 kez / Ayda 1 kez / Haftada 3 kez ve daha fazla / Haftada 1-2 kez)
• Siz veya yakınınız kanser tanısı aldıktan sonra internete sağlık alanında girme sıklığınız arttı mı? (Evet, arttı / Değişmedi / Azaldı)
• Sizin veya hastanızın tedavisini planlayan doktoru internetten araştırıyor musunuz? (Evet / Hayır)
• Doktor tarafından size veya hastanıza verilen kanser tedavisini internetten araştırıyor musunuz? (Evet / Hayır)
• Kanser tedavisi için hastane ve doktor seçiminizde internet sizin için ne kadar önemlidir? (Çok önemli / Önemli / Hiç önemli değil)
• Kanser tedavisi ile alakalı internette karşınıza çıkan bilgiler sebebiyle tedaviden vazgeçtiğiniz veya vazgeçmeyi düşündüğünüz oldu mu? (Evet, tedaviden vazgeçtim / Evet, tedaviden vazgeçmeyi düşündüm ama tedavimi değiştirmedim / Hayır, tedaviden vazgeçmedim, tedavimi etkilemedi.)
• Sizin veya hastanızın tedavi döneminde bitkisel ürünler kullandınız mı/kullanıyormusunuz? (Hayır, kullanmadım / Evet, kullandım)
• Bitkisel ürün kullandıysanız, kullandığınız ürünü nereden öğrendiniz? (İnternet / Aile bireyleri veya arkadaş / diğer hastalar)
• İnternetten kanser hakkında edindiğiniz bilgilere ne kadar güveniyorsunuz? (Tümüne / Bir kısmına / Hiç)
• İnternetten kanser hakkında edindiğiniz bilgi kaynağının doğruluğunu araştırıyor musunuz? (Her zaman / Bazen / Hiç)
• İnternetten kanser hakkında edindiğiniz bilgileri veren kişilerin özgeçmişini ve konu hakkındaki tecrübesini ne kadar araştırıyorsunuz? (Her zaman / Bazen / Hiç)
• İnternetten kanser hakkında edindiğiniz bilgileri sizi takip eden doktorunuzla ne kadar paylaşıyorsunuz? (Her zaman / Bazen / Hiç)
• İnternetten kanser hakkında edindiğiniz bilgileri doktorunuza sormadan yapıyormusunuz? (Evet / Bazen / Hayır)

Anket sonucunda elde edilen bulgulardan, en ilgi çekenleri ise şöyle:

• Çalışmaya katılanların il dağılımlarına bakıldığında en fazla İstanbul (%22.4), Muğla (%19.4) ve Ankara’da (%14.2) yaşamakta oldukları saptanmış.
• İnternete hangi araç vasıtasıyla bağlanıldığı sorusuna ankete katılanların %75.3’ü cep telefonu, %73.2’si ise bilgisayar ile bağlandıklarını belirtmişler.
• Onkoloji ile ilgili bir bilgiye ulaşmak istenildiğinde %43.3’ü sadece doktora, %35’si hem doktora hem de internete, %11.4’ü sadece internete, %7.1’si doktora, internete ve bir yakınına başvurduğunu belirtmiş. %54.3’ü onkoloji ile ilgili bir bilgiye ulaşmak için interneti kullandığı tespit edilmiş.
• İnternete sağlık bilgilerine ulaşma amaçlı ne sıklıkta girildiği sorgulandığında %21.9’u ayda 2-3 kez, %34.2’si ayda bir kez, %16.5’i haftada 3 kez ve daha fazla, %27.4’ü haftada 1-2 kez girdiğini belirtmiş.
• %46.8’i kanser tedavisini planlayan doktoru internetten araştırdığını, %53.2’si araştırma yapmadığını belirtmiştir. %43.7’si doktor tarafından verilen kanser tedavisini internetten araştırdığını, %56.3’ü araştırma yapmadığını belirtmiş.
• Kanser ile ilgili internetten edinilen bilgileri doktorlarıyla ne ölçüde paylaşıldığı sorgulandığında %32.9’u her zaman paylaştığını, %40.1’i bazen paylaştığını, %26.9’u ise hiç paylaşmadığını belirtmişler.

Bu sonuçlara baktığımızda görülüyor ki, ülkemizdeki hasta ve hasta yakınları, sağlıkla ilgili herhangi bir konuda bilgi almak ve tedaviye başlamadan önce çeşitli kararlar vermek için interneti yaygın şekilde kullanıyor. Özellikle aile ve komşuluk kültürü gelişmiş bir kültür olarak, toplumumuzdaki insanlar, birbirlerinden duydukları tedavi yöntemlerine ve tanıdık doktorlara güvenmektense, öncelikle internette arama yapmayı tercih ediyorlar. Çalışmada hasta ve hasta yakınlarına kanser ile ilgili bir bilgiye ulaşmak istenildiğinde, hangi kaynaklara başvurdukları sorgulandığında, %54.3’ünün interneti kullandığı saptanmış. Bu da, internette var olan sağlık bilgilerinin olabildiğince sık kontrol edilmesini ve hastalara doğru bilgiler vermenin önemini bize gösteriyor.

Bu çalışma 6.Türk Tıbbi Onkoloji Kongresi’nde sözel olarak sunuldu. Ayrıca Journal of Balkan Union of Oncology (http://www.jbuon.com/web/index.php) dergisinde yayımlanacaktır.

Bu çalışmada görev alan hekimler ise şöyle:

• Erdinç Nayır –  Kahramanmaraş Necip Fazıl Şehir Hastanesi, Tıbbi Onkoloji Kliniği
• Özgür Tanrıverdi – Muğla Üniversitesi Tıp Fakültesi, Tıbbi Onkoloji Kliniği
• Yusuf Karakaş – Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Tıbbi Onkoloji Kliniği
• Saadettin Kılıçkap – Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Tıbbi Onkoloji Kliniği
• Serdar Turhal – Anadolu Sağlık Merkezi, Tıbbi Onkoloji Kliniği
• Nilüfer Avcı – Bursa Ali Sönmez Onkoloji Hastanesi, Tıbbi Onkoloji Kliniği
• Kerem Okutur – Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi, Tıbbi Onkoloji Kliniği
• Doğan Koca – Özel İstanbul Hastanesi, Tıbbi Onkoloji Kliniği
• Dilek Erdem – Medical Park Samsun Hastanesi, Tıbbi Onkoloji Kliniği
• Hüseyin Abalı – Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi, Tıbbi Onkoloji Kliniği
• Deniz Yamaç – Ankara Güven Hastanesi, Tıbbi Onkoloji Kliniği
• Cemil Bilir – Sakarya Üniversitesi Tıp Fakültesi, Tıbbi Onkoloji Kliniği
• Turgut Kaçan – Afyon Devlet Hastanesi, Tıbbi Onkoloji Kliniği