İnsanoğlunun enfeksiyonlar ve dolayısı ile enfeksiyona neden olan bakteri ve virüsler ile olan savaşı, her geçen gün bir başka cephede yeniden başlıyor. 2000’li yılların başından itibaren önce SARS, ardından kuş gribi ve domuz gribi ile başlayan salgınlar, 2 yıl öncesinde Ebola virüs enfeksiyonuyla devam etti ve enfeksiyon hastalıkları değişen yüzü ile insanoğlunu tedirgin etti. 2015 yılında ise bir başka virüs enfeksiyonu, Latin Amerika’dan başlayıp, yeniden dünyayı tehdit ve tedirgin etmeye başladı ve bu kez tıp eğitimi alanların bile birçoğunun ismini ilk kez duyduğu bir hastalık etkeni vardı karşımızda: ZIKA VIRUS…

 Daha insanoğlu yüzyıllardır başına dert olan sıtma sorununa çözüm bulamadan sinekler ile bulaşan bir başka enfeksiyon tehlikesi ile karşı karşıya kaldı. Virüs sinek ısırmasını takip eden dönemde ortaya çıkıyor ve ZIKA hastalığı en sık ateş, döküntü, eklem ağrıları ve gözlerde kızarıklık (konjonktivit) şeklinde kendini gösteriyor. Bulgular birçok enfeksiyon hastalığı ile benzerlik gösterdiğinden tanıda şu an en önemli kriter “Zika virüs” enfeksiyonu için risk oluşturan bölgelere seyahat öyküsü olması ve/veya bu bölgelerde sinek ısırma öyküsü olması. Hastalık genellikle hafif-orta şiddette olup, bir hafta gibi sürede de iyileşiyor. Ciddi hastalık tablosu genellikle nadir, ancak Guillain Barre sendromu denilen ve hızlı ilerleyici kas güçsüzlüğünün eşlik ettiği, solunum yetmezliği tablosuna da neden olabiliyor.

Aslında hastalığın en ilginç ve ürkütücü kısmını, hamileliğinde Zika virüs enfeksiyonu olan annelerin bebeklerinde görülen ciddi problemler oluşturuyor. Zika virüs enfeksiyonun olduğu bölgelerde baş çevresi normalden küçük (mikrosefali) bebeklerin sayısının artmasının dikkat çekmesi ile bu ciddi komplikasyon fark edildi. Sadece Brezilya’da Ağustos-Ekim döneminde baş çevresi düşük olarak doğan 35 bebekte Zika vürüs enfeksiyonun etken olabileceği düşünülüyor ve araştırmalar devam ediyor. Bu bebeklerde baş çevresinin küçük olmasının yanında, olguların yarısında ciddi nörolojik anomaliler ve büyük bölümünde de radyolojik görüntülemede doğumsal beyin anomalileri saptandı. Şu an için bu bölgede baş çevresi küçük olarak doğan tüm bebekler ve hamileliğinde Zika vürüs enfeksiyonu geçiren tüm anneler doğum sonrası yakın takip ediliyor.

2015 yılında Güney Amerika Halk Sağlığı Organizasyonu (PAHO), Brezilya’da ilk olgunun tanımlanması sonrasında ilk Zika virüs enfeksiyonu uyarısını yayınladı. 21 Ocak 2016 tarihine gelene kadar, Zika virüs enfeksiyonu için seyahat uyarısı yapılan ülkeler Barbados, Bolivya, Brezilya, Kolombiya, Dominik Cumhuriyeti, Ekvator, El Salvador, Fransız Guyanası, Guadeloupe, Guatemala, Guyana, Haiti, Honduras, Martinik, Meksika, Panama, Paraguay, Porto Riko, San Martin, Surinam, US Virgin adaları ve Venezuela olup Güney/Orta Amerika dışında Afrika’nın güneyinde Samoa adalarında tanımlanmıştı. 2016 yılı Ocak ayı içerisinde Amerika’da ilk olgu Teksas’da tanımlandı. 27 Ocak 2016’da ise bu bölgelerden çok uzakta, Danimarka’da ilk olgu tanımlandı ve hastalık Avrupa kıtasına uzun aradan sonra bir kez daha ulaşmış oldu (2015 ayında Brezilya’dan dönen bir İtalyan hasta, Avrupa kıtasında ilk olgu olarak tanımlanmıştı). Hastalığın yoğun olduğu bölgelerden -özellikle Latin Amerika ülkelerinden- geri dönen kişilerin sayısının artması ile birlikte her ülkede hastalığın tanımlanması kaçınılmaz görünüyor. Hastalıkla mücadelede hastalığı taşıyan ve diğer kanamalı ateş virüs hastalıklarına da neden olabilen sinek türleri olan Aedes aegypti and Aedes albopictus ile mücadelede yeniden önem kazandı.

Hastalığın şimdilik aşısı da, spesifik tedavisi de yok. Hastalığın bulguları olan ateş, eklem ve kas ağrıları için ağrı kesicilerin kullanılması yeterli görünüyor. Hastalığın enfeksiyonun bulunduğu 5 kişiden birinde bulgu vermesi ve nadiren ciddi bulgular ile hastaneye yatış gerektirmesi şimdilik sevindirici haberler. Hastalığın şu an en ciddi komplikasyonu olan “bebeklerde baş çevresinin küçük olması” ve “ciddi nörolojik bulgular” nedeni ile gebeler Zika virüs enfeksiyonu için ilk risk grubu olarak tanımlandı. Hemen ardından Dünya Sağlık Örgütü ve CDC, gebelere gerekmedikçe Zika virüs enfeksiyonu olan bölgelere seyahat etmemeleri önerisinde bulundu. Bunun dışında bu bölgelere gitmek zorunda olan kişilere ve gebelere, uzun kollu giysiler giymeleri, sinek ısırmalarından koruyucu kremler kullanmaları (gebelerde ve çocuklarda kullanılabilen formlar bulunmaktadır), bazı sinek ısırmalarından koruyucu (permetrin) içeren giysiler temin etmeleri, aydınlık ve tercihen klima bulunan ortamlarda uyumaları önerisinde bulunuldu. Görüldüğü üzere Zika virüs enfeksiyonu cephesinde şu an bildiklerimiz çok kısıtlı ve her gün hastalığın ve etken ile gelecek yeni bilgileri takip etmemiz şart. Hastalık etkeni virüsün ailesinin diğer elemanları olan Dengue (sarı humma) ve Chikungunya enfeksiyonları düşünülürse tedavi olanakları Zika virüs için de pek mümkün görünmüyor. Hastalık için geliştirilebilecek bir aşı belki ümit verici olabilir. Ancak kısa vadede geliştirilebilse bile bu aşının hastalığın temel risk grubu olan gebelerde uygulanması da bir başka önemli problem şu anda. Ebola salgının Afrika’da kontrol altına alındığı haberlerinin geldiği 2016 yılına da Zika virüs enfeksiyonu ile başladık. Global enfeksiyonlarda sizden kilometrelerce uzaktaki problemlere kayıtsız kalmamanın altını çizdim hep, oralarda birisi hapşırdığına buradan “çok yaşa” demek ve gerekli önlemleri almak her zamanki tavsiyem…

 

KAYNAKLAR

1-    http://www.cdc.gov/zika/index.html (son erişim 27 Ocak 2016)

2-    Petersen EE, Staples JE, Meaney-Delman D, Fischer M, Ellington SR, Callaghan WM, Jamieson DJ. Interim Guidelines for Pregnant Women During a Zika Virus Outbreak – United States, 2016. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2016 Jan 22;65(2):30-3.

3-    Bogoch II, Brady OJ, Kraemer MU, German M, Creatore MI, Kulkarni MA, Brownstein JS, Mekaru SR, Hay SI, Groot E, Watts A, Khan K. Anticipating the international spread of Zika virus from Brazil. Lancet. 2016 Jan 14. pii: S0140-6736(16)00080-5.

4-    McCarthy M. First US case of Zika virus infection is identified in Texas. BMJ. 2016 Jan 13;352:i212.

5-    Zammarchi L, Tappe D, Fortuna C, Remoli ME, Günther S, Venturi G, Bartoloni A, Schmidt-Chanasit J. Zika virus infection in a traveller returning to Europe from  Brazil, March 2015. Euro Surveill. 2015 Jun 11;20(23).

6-    Carneiro LA, Travassos LH. Autophagy and viral diseases transmitted by Aedes aegypti and Aedes albopictus. Microbes Infect. 2016 Jan 14. pii: S1286-4579(16)00004-6.

7-    Schuler-Fancini L, Ribeiro EM, Feitosa IML et al. Possible Association Between Zika Virus Infection and Microcephaly — Brazil, 2015. http://www.cdc.gov/mmwr/volumes/65/wr/mm6503e2er.htm.